Giá trị xuất khẩu xoài Việt Nam tăng mạnh qua các năm, tổng kim ngạch xuất khẩu xoài và các sản phẩm chế biến từ xoài đạt 193,2 triệu USD năm 2018. Thị trường xuất khẩu xoài lớn là Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản. Trung Quốc là thị trường xuất khẩu xoài lớn nhất với kim ngạch chiếm 84,6% tỷ trọng xuất khẩu. Bên cạnh đó, xoài đã được xuất khẩu chính ngạch sang Hoa Kỳ, Úc. Quả xoài Việt Nam có khả năng cạnh tranh vào các nước này do có chất lượng ngon. Tuy nhiên, để được chấp nhận, các doanh nghiệp Việt Nam ngoài việc tuân thủ các quy định về vệ sinh, an toàn thực phẩm thì cần chủ động thực hiện các hoạt động xúc tiến thương mại tại thị trường Hoa Kỳ, đặc biệt là tại các khu vực có cộng đồng người Á Châu và Mỹ La tinh một cách mạnh mẽ.

Hình: xoài cát Hòa Lộc

Yêu cầu về chất lượng đối với thị trường trong nước

Yêu cầu tối thiểu

- Tùy theo các yêu cầu cụ thể cho từng hạng và sai số cho phép, các hạng quả phải:

+ Nguyên vẹn, lành lặn, không bị dập nát hoặc hư hỏng đến mức không phù hợp cho sử dụng;

+ Sạch, không có tạp chất lạ nhìn thấy bằng mắt thường;

+ Không bị hư hỏng do sinh vật hại, do nhiệt độ thấp;

+ Không bị ẩm bất thường ở ngoài vỏ (trừ khi bị ngưng tụ nước do vừa đưa ra từ thiết bị bảo quản lạnh)

+ Không có bất kỳ mùi và/hoặc vị lạ;

+ Thịt quả chắc; Hình thức quả tươi; Phát triển đầy đủ và có độ chín thích hợp;

+ Không có các vết đen hoặc các chấm đen; Không bị thâm;

+ Nếu quả có cuống thì cuống ≤ 1,0 cm. - Màu sắc thể hiện độ chín có thể thay đổi tùy theo giống.

Phân hạng

- Hạng "đặc biệt": Quả có chất lượng cao nhất, đặc trưng giống, không có khuyết tật, trừ khuyết tật rất nhẹ không ảnh hưởng đến hình thức bên ngoài, chất lượng.

- Hạng I: Quả có chất lượng tốt, đặc trưng giống, chỉ có khuyết tật nhẹ, không ảnh hưởng tới hình thức bên ngoài, chất lượng (Khuyết tật nhẹ trên vỏ do bị cháy nắng hoặc xước, vết bẩn do nhựa tiết ra và vết thâm ≤ 3 cm²).

- Hạng II: Quả không đáp ứng yêu cầu trong các hạng cao hơn nhưng phải đáp ứng được các yêu cầu tối thiểu, cho phép có khuyết tật nhưng đảm bảo đặc tính cơ bản về chất lượng (Khuyết tật vỏ do bị cháy nắng hoặc xước, các vết bẩn do nhựa tiết ra và vết thâm ≤ 5 cm²).

Ở hạng I và II, đối với giống xoài xanh, vỏ quả có thể bị chuyển vàng do tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời, nhưng ≤ 40% diện tích bề mặt quả và không có dấu hiệu hư hỏng.

đối với thị trường xuất khẩu

Các yêu cầu cơ bản: Các nước thành viên WTO, khi xuất khẩu quả tươi đều phải tuân thủ các quy định về kiểm dịch thực vật (KDTV) của Hiệp định SPS và Công ước quốc tế Bảo vệ thực vật - IPPC. Trong đó yêu cầu cơ bản đối với mặt hàng quả tươi là phải có giấy Chứng nhận KDTV do cơ quan có thẩm quyền cấp và lô hàng không nhiễm đối tượng KDTV. Một số thị trường nhập khẩu chỉ cần đáp ứng yêu cầu cơ bản trên gồm:

Các nước khu vực Trung Đông (UEA, Qatar, Li-Băng, Ả-rập Xê-út…);

- Các nước Đông Âu (Nga, Ucraina…)

- Các nước ASEAN (Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Lào, Myanmar…);

- Canada. Đối với thị trường xuất khẩu chính bên cạnh yêu cầu cơ bản, cần các yêu cầu bổ sung khác:

- Trung Quốc: Là thị trường xuất khẩu chính của nông sản Việt Nam. Trung Quốc ngày càng nâng cao hàng rào kỹ thuật về KDTV, do vậy yêu cầu KDTV nhập khẩu vào nước này ngày càng khắt khe hơn và xuất khẩu theo hình thức biên mậu sẽ bị hạn chế dần. Hiện nay, Trung Quốc đã cho phép nhập khẩu chính ngạch đối với 9 loại quả tươi của Việt Nam gồm thanh long, chôm chôm, xoài, nhãn, vải, dưa hấu, chuối, mít, măng cụt với yêu cầu cơ bản về KDTV như cấp giấy chứng nhận KDTV và không nhiễm đối tượng KDTV. Để mở cửa đối với 1 loại quả tươi, Trung Quốc cũng yêu cầu phải nộp hồ sơ kỹ thuật để đánh giá nguy cơ dịch hại, dựa vào kết quả đó để xây dựng các yêu cầu nhập khẩu và ký kết Nghị định thư. Từ năm 2018, Trung Quốc yêu cầu áp dụng truy xuất nguồn gốc đối với sản phẩm nhập khẩu, trên bao bì phải có mã số vùng trồng và mã số cơ sở đóng gói được Cục bảo vệ thực vật cấp.

- Liên minh châu Âu - EU (Anh, Pháp, Bỉ, Hà Lan, Đan Mạch, Tây Ban Nha, Ý…) đã xây dựng bộ quy định cụ thể đối với từng mặt hàng tại Chỉ thị 2000/29/EC. Vì vậy, dù không cần phải đàm phán mở cửa thị trường cho các sản phẩm xuất khẩu sang EU, nhưng để duy trì thị trường thì phải bảo đảm đáp ứng yêu cầu rất cao về KDTV. EU có hệ thống kiểm soát rất chặt chẽ đối với hàng hóa nhập khẩu qua biên giới, các trường hợp vi phạm đều bị cảnh báo và tùy vào mức độ vi phạm có thể bị áp dụng biện pháp trả về nơi xuất xứ, tiêu hủy hoặc tạm ngừng nhập khẩu.

- Thị trường các nước phát triển (Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, New Zealand, Úc, Chile, Argentina):

+ Để mở cửa thị trường cho 01 loại sản phẩm quả tươi, Cục BVTV phải xây dựng hồ sơ kỹ thuật bao gồm các thông tin kỹ thuật theo yêu cầu của nước nhập khẩu.

+ Cơ quan bảo vệ và KDTV nước nhập khẩu thực hiện phân tích nguy cơ dịch hại đối với từng loại quả tươi của Việt Nam.

+ Yêu cầu biện pháp xử lý KDTV áp dụng đối với quả xoài xuất khẩu là chiếu xạ áp dụng cho thị trường Hoa Kỳ, New Zealand, Úc và xử lý hơi nước nóng áp dụng cho thị trường Nhật, Hàn Quốc và Úc.

Vân Bạch