Kỹ thuật ghép mãng cầu xiêm
Hiện nay, công tác chọn giống mãng cầu xiêm chưa làm được nhiều. Chưa nói đến dòng vô tính ngay đến vùng chuyên canh cũng chưa có. Phải bắt đầu bằng việc chọn những cây mẹ, có những đặc tính như: đậu trái nhiều, hình thù đều đặn (có khả năng thụ phấn tốt) ít xơ, tỷ lệ cơm (phần ăn được) cao, mùi thơm hấp dẫn rồi nhân vô tính, so sánh để tạo ra những dòng vô tính.

Hình: Cây giống mãng cầu xiêm ghép gốc bình bát (nguồn: internet)

Trong sản xuất cây giống hiện nay, người ta đã sản xuất hàng loạt mãng cầu xiêm ghép lên bình bát. Hạt bình bát gieo vào bầu, bắt đầu từ tháng thứ 6 trở đi. Khi cây cao 50 - 60 cm thân cây bằng cây bút chì là có thể ghép. Mắt nhỏ, lấy từ cành mãng cầu xiêm đã hóa gỗ ở chỗ đã rụng lá có thể lấy mắt chỉ bằng hai lát dao. Cũng có thể gieo hạt bình bát lên luống ương, sau khi ghép sống mới bứng lên, cho vào bầu.
Gốc ghép một năm tuổi trở lên, cắt cụt ngọn sau đó cắt một vết xiên từ dưới lên dài khoảng 4 cm. Cành ghép là những cành mãng cầu xiêm đã hóa gỗ đường kính vừa bằng gốc ghép và khúc cành dùng để ghép không có lá. Cắt một lát xiên từ trên xuống chân cành ghép, vừa khớp với vết cắt trên gốc ghép rồi buộc áp khít vào gốc ghép.
Cách ghép mắt, ghép cửa sổ vẫn là phổ biến và dễ thực hiện nhất. Khi ghép mắt chỉ sử dụng một mắt ở cành ghép cùng với một mãnh vỏ trên có mắt, tốt nhất nên sử dụng gốc ghép và cây lấy mắt ghép đang trong giai đoạn sinh trưởng mạnh. Sau khi ghép mắt, cần phải che đậy kỹ để không cho nước vào, vì tầng sinh gỗ rất dễ chết do vậy khi bóc xong phải ghép ngay không sờ tay vào và không được làm bẩn.
Kỹ thuật trồng, chăm sóc
Nếu trồng từ hạt, phải chọn đất thoát nước, không phèn mặn và phải đủ ẩm vì mãng cầu xiêm không chịu hạn như mãng cầu dai và cũng không chịu phèn, mặn úng như bình bát.
Trồng khoảng cách giữa cây 4 - 5 m.
Bón phân chuồng 20 - 30 kg/gốc. Năm thứ 3, 4, khi cây bắt đầu ra trái, bón tăng lên 30 - 40 kg, vào cuối hoặc đầu vụ mưa - và năm nào cũng tiếp tục như vậy.
Bón phân khoáng: 1 - 2 năm đầu bón 0,5 kg/gốc phân NPK 16-16-8, bổ sung thêm phân Kali. Những năm sau tăng dần thêm 1 tuổi thì thêm 0,5 kg, ví dụ năm thứ 3 là 0,5 kg + 0,5 kg + 0,5 kg tức 1,5 kg phân NPK, bổ sung thêm phân Kali.
Mùa khô hạn nên tủ gốc bằng một lớp rơm, cỏ, dày 20 cm và đường kính 1 mét trở lên để chống cỏ dại và cũng để chống phèn, muối theo các ống vi quản bốc lên mặt đất.
Sâu gây hại phổ biến nhất vẫn là rệp sáp và các loại rầy miệng chích hút khác làm giảm chất lượng, sản lượng.
Khi cây mãng cầu ở thời kỳ cho trái thường bị nhiễm một số sâu hại phổ biến như sâu đục trái, rệp sáp, sâu đục thân.
Loài dịch hại đáng quan tâm nhất trên mãng cầu xiêm là sâu đục trái làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng. Sâu đục trái có nhiều loài nhưng phổ biến nhất là loài Conogethes punctiferalis thuộc họ Pyralidae, bộ Lepidoptera. Sâu có thể phá hại từ khi trái còn non đến khi trái lớn, lúc trái còn non chúng ăn phần thịt gần cuống trái, làm trái biến dạng và rụng sớm. Sâu tấn công giai đoạn trái phát triển, chỉ ăn phần thịt dưới lớp vỏ trái, ít khi ăn sâu vào bên trong trái, làm trái méo mó, cong queo, giảm giá trị thương phẩm. Rất dễ phát hiện những trái bị sâu tấn công, thấy có nhiều phân màu đen, kết dính lại gần ngay vết đục.
Quản lý sâu đục trái nên áp dụng biện pháp bao trái rất hiệu quả. Thăm vườn thường xuyên nhất là giai đoạn ra trái non, phát hiện triệu chứng trên trái có những vệt đen nhỏ và phân của sâu thải ra ngoài vỏ trái thì nên loại bỏ những trái bị sâu và phun thuốc phòng trừ. Sử dụng nhóm thuốc sinh học như: Dipel 6.4WG, Vineem 1500 EC, chế phẩm Nấm xanh,… Chỉ phun thuốc những cây bị nhiễm, không phun tràn lan hết vườn để bảo vệ nguồn thiên địch.
Ngoài sâu đục trái, mãng cầu xiêm thường bị rệp sáp phấn gây hại. Rệp chích hút đọt non, hoa và trái non. Rệp thường sống tập trung mật số cao trong suốt giai đoạn của trái. Rệp chích hút làm đọt non bị thui chột, hoa và trái non dễ rụng hoặc bị chai không phát triển, phẩm chất trái bị giảm. Ngoài ra, mật ngọt do rệp tiết ra còn tạo điều kiện cho nấm bồ hóng phát triển tạo thành lớp màng đen bao phủ lá, trái,… làm ảnh hưởng đến sự quang hợp, cây còi cọc, kém phát triển.
Để hạn chế tác hại của rệp sáp cần áp dụng nhiều biện pháp. Phun nước với áp lực mạnh xoáy vào những chổ bị rệp bám sẽ rửa trôi bớt rệp; thường xuyên dọn dẹp vệ sinh vườn; trồng chuyên hoặc trồng xen một cách hợp lý để tạo thông thoáng vườn cây; thường xuyên thăm vườn nhất là giai đoạn ra hoa, trái non để sớm phát hiện rệp sáp gây hại và có biện pháp phòng trừ.
Một số thuốc hóa học có hiệu quả trên rệp sáp như: Dầu khoáng SK Enspray 99EC, Movento 150OD…
Khi cây mãng cầu bắt đầu có trái thì thường bị sâu đục thân gây hại, nếu bị nhiễm nặng không phòng trị kịp thời có thể đưa đến chết cây.
Trưởng thành sâu đục thân là một loài xén tóc thuộc họ Cerambycidae, bộ Coleoptera. Loài này gây hại trên cả thân và cành cây.
Khi mới nở, ấu trùng chui qua vỏ vào trong đục thành đường hầm ngay dưới vỏ cây. Khi lớn sâu đục vào trong phần gỗ của thân chính hoặc các cành lớn, làm cành bị chết khô. Trên các cành nhỏ thì sâu đục bên trong thân, còn các cành lớn sâu chỉ cạp bên ngoài vỏ, làm thành những đường hầm sát vỏ thân, đôi khi đùn phân ra ngoài.
Ấu trùng gây hại từ thân cây, nhánh nhỏ đến nhánh lớn. Có thể nhận biết sự xuất hiện gây hại của sâu khi thấy trên cây có đùn phân hoặc phân rơi vãi xuống đất.
Cần phát hiện sớm sẽ dễ phòng trị hơn vì khi quá trễ, ấu trùng càng chui sâu vào bên trong. Đối với sâu đục thân  áp dụng biện pháp thủ công có hiệu quả cao, dùng dao nhỏ khoét ngay lổ đục bắt sâu hoặc dùng bông gòn thấm thuốc (nên dùng các loại thuốc có tính lưu dẫn hoặc xông hơi) nhét vào lổ đục và lấy đất sét trám bít lại. Sau khi nhét thuốc vào lổ đục nên quét thuốc gốc Đồng bên ngoài để phòng nấm bệnh tấn công qua lổ đục.
Có thể nói mãng cầu xiêm ghép gốc bình bát là cây trồng thích ứng với điều kiện biến đổi khí hậu nhất là trên những vùng đất nhiễm phèn, mặn. Tuy nhiên, để thâm canh mãng cầu xiêm đạt năng suất mang lại hiệu quả kinh tế cao đòi hỏi nông dân phải quan tâm chăm sóc tốt từ kỹ thuật canh tác đến quản lý dịch hại.

Trương Kính