Bọ xít nâu (Tessaratoma papillosa Drury)

- Đặc điểm: Bọ xít qua Đông trên cây nhãn, sau đó đẻ trứng và sâu non nở từ tháng 2 - 3. Chúng chích hút các đợt lộc non, hoa, quả non và gây hại mạnh nhất vào tháng 4 - tháng 6. Với mật độ cao bọ xít sẽ gây rụng quả non hàng loạt.

- Các biện pháp phòng trừ: Bắt bọ xít trưởng thành qua Đông vào các tháng 11 - 12 bằng cách rung cây, thu gom bọ xít trưởng thành rơi lại và đem đốt; Ngắt các lá có ổ trứng ở mặt dưới đem tiêu huỷ; Sử dụng thuốc có hoạt chất Alpha-cypermethrin, Emamectin benzoate... để diệt bọ xít non và trưởng thành sau qua Đông.

Sâu đục cuống quả (Conopomorpha sinensis Bradley)

- Đặc điểm: Trưởng thành đẻ trứng vào cuống ở đầu quả nhãn. Mỗi con đẻ từ 50 - 70 trứng. Sâu non sau khi nở đục vào cuống quả gây hại. Sâu càng lớn vết đục càng rộng. Trong 1 quả nhãn có thể có từ 1 đến vài sâu non, thậm chí 5 - 10 con. Sâu non đục từ cuống quả vào ăn hạt non, cùi làm cho hạt bị rỗng, rụng. Mặt khác, vết đục của sâu tạo điều kiện cho nấm, vi khuẩn xâm nhập gây hiện tượng thối rụng quả. Sâu thường tấn công và làm quả rụng rất nặng vào giai đoạn khi quả đã có cùi và quả bị thiệt hại nhiều nhất vào giai đoạn gần thu hoạch. Khi đến tuổi trưởng thành, sâu thường đục một lỗ nhỏ gần cuống quả bò lên trên phần lá gần chùm quả, kéo một lớp màng mỏng mầu trắng, hóa nhộng trong đó.

- Biện pháp phòng trừ:

+ Biện pháp canh tác: Làm tốt công tác vệ sinh vườn nhãn: cắt tỉa cành tạo tán, đảm bảo cây thông thoáng; thường xuyên vệ sinh sạch sẽ, cắt cỏ dại trong vườn và bờ rào để hạn chế nơi trú ẩn của sâu đục quả.

+ Biện pháp sinh học: Sử dụng biện pháp IPM và ICM nhằm hạn chế tối đa việc dùng thuốc hoá học. Khuyến khích các hoạt động bảo vệ quần thể thiên địch của sâu đục quả: các loài bắt mồi ăn thịt (bọ mắt vàng Chrysopa carnea (Stephens), bọ đuôi kìm Chelisoches morio (Fabricius)...) và 2 loài ong Chelonus sp. và Phanerotoma sp. ký sinh sâu non...

+ Biện pháp hóa học: Do trứng sâu được đẻ trên hoa, quả và rất nhỏ nên khó phát hiện, đồng thời sâu non mới nở đã đục ngay vào trong quả nên rất khó phòng trừ. Do đó, tập trung phòng trừ pha trưởng thành của sâu đục quả bằng cách phun thuốc trừ sâu nhằm tiêu diệt trưởng thành, hoặc xua đuổi không cho chúng đẻ trứng lên cây, hoặc tiêu diệt sâu non ngay khi trứng mới nở.

+ Sử dụng thuốc: Sử dụng theo nguyên tắc 4 đúng. Sử dụng luân phiên các loại thuốc và ưu tiên các thuốc đặc hiệu, thuốc chọn lọc có tác động tiếp xúc, ít độc hại và thời gian phân hủy ngắn.

+ Loại thuốc: Sử dụng các loại thuốc sinh học như Bacillus thuringiensis var. kurstaki (Thuricide HP, OF 36BIU), V-Bt (Bitadin WP, V-BT) và NPV (ViS1 1,5x109 PIB/g, Vicin-S 1011 PIB/g)... Thuốc thảo mộc có hoạt chất Matrine (Wotac 5EC, Ema 5EC), Anisaf SH-01 2SL...; Thuốc có nguồn gốc sinh học chứa các hoạt chất như Abamectin; Emaectin, Azadirachtin (A-Z annong 0.9EC), Spinosad (Success 25SC)...; Thuốc hóa học có chứa hoạt chất như Alpha cypermethrin, Imidacloprid (Admire 050EC, Confidor 100SL); Etofenprox (Trebon 10EC); Pyridaben (Alfamite 20WP); Thiamethoxam (Actara 25WG, Ranaxa 25WG)...

+ Nồng độ và liều lượng: Dùng theo hướng dẫn của từng loại thuốc ghi trên nhãn thuốc.

+ Cách sử dụng: Phun đều cho toàn bộ số cây trong vườn kể cả những cây không có quả, tập trung phun vào phần các cành gốc phía trong tán cây và đặc biệt lưu ý các cây ở khu vực dưới chân đồi, các cây có tán lá rậm rạp. Việc phun thuốc cần được tiến hành đồng loạt trong cả cộng đồng mới mong đạt hiệu quả cao.

+ Dừng phun thuốc trước khi thu hoạch ít nhất 10 ngày.

Sâu đục quả (Conogethes punctiferalis)

- Đặc điểm: Trưởng thành của loài sâu này có kích thước nhỏ, chiều dài sải cánh 14 - 20 mm, chiều dài thân 6 mm, màu nâu. Toàn thân và cánh màu vàng, trên cánh có nhiều chấm đen. Trứng thường được đẻ ở các lá gần quả hoặc nơi dính giữa quả và lá. Sâu thường đục vào bên trong quả, ăn cả phần hạt, miệng lỗ đục có thể thấy một ít chất  thải của sâu. Khi còn ở bên ngoài sâu thường nhả tơ kết dính các quả non lại.

- Biện pháp phòng trừ: Tỉa cành thông thoáng, vệ sinh vườn. …dùng luân phiên các loại thuốc có các hoạt chất như: Abamectin; Diafenthiuron; Emamectin benzoate; Rotenone; Spirotetramat… từ lúc quả non vừa mới đậu. Có thể sử dụng bổ sung thuốc trừ sâu sinh học phun sau khi nhãn đậu quả khoảng 45 - 60 ngày, phun 2 lần và cách nhau 15 ngày.

Sâu đục thân (Apriona germani Hope)

- Đặc điểm: Sâu non đục từ vỏ vào bên trong thân, cành lớn tạo thành đường đục. Đường đục thường hướng về phía gốc cây. Cách một đoạn sâu lại đục một lỗ xả phân ra ngoài. Khi quan sát thân cây có thể thấy các lỗ này. Những lỗ mới gần vị trí sâu non nhất có mùn cưa (phân sâu) mới thải ra có màu sáng.

- Biện pháp phòng trừ:

+ Sau thu hoạch quét vôi vào gốc cây để diệt trứng. Bắt và diệt xén tóc (diệt trưởng thành).

+ Phát hiện sớm vết đục, dùng dây thép nhỏ luồn vào lỗ đục để bắt sâu non.

+ Sử dụng một trong các loại thuốc trừ sâu đang được phép sử dụng, pha loãng, bơm trực tiếp vào các lỗ đục. Sau đó dùng đất dẻo bít miệng lỗ lại để diệt sâu.

Sâu đục gốc (Anoplophora chinensis Forster)

- Đặc điểm: Sâu đục chủ yếu ở phần gốc tạo thành vòng tròn khép kín quanh gốc ở vị trí sát mặt đất hoặc dưới mặt đất vài cm. Khi bị hại nặng vỏ gốc và một phần gỗ bị cắt đắt làm cho cây bị chết.

- Biện pháp phòng trừ: Tương tự như phòng trừ sâu đục thân.

Sâu đục cành (Chelidonium argentatum Dalm)

- Đặc điểm: Là sâu non của con xén tóc màu xanh nên gọi là xén tóc xanh. Xén tóc xanh thường đẻ trứng vào tháng 5 - 6 trên các nách lá ngọn cành tăm. Sau 10 - 12 ngày sâu non nở và bắt đầu gặm vỏ cành để sống, đục phá từ cành nhỏ đến cành lớn và cả thân cây. Từ 8 đến 9 tháng sau, sâu non đục đến cành cấp 1 hoặc cành cấp 2, thậm chí có thể tới thân, tuỳ theo độ dài của cành. Thông thường tập trung là cành cấp 1, sâu non làm một buồng hoá nhộng bằng cách dùng mùn cưa và chất bài tiết vít đường đục lại rồi đục một lỗ ra ngoài, chừa lại vỏ cành để làm cửa vũ hoá sau này. Khoảng tháng 2, tháng 3, sâu non hoá nhộng, tới tháng 4, tháng 5 thì vũ hoá thành con xén tóc xanh bay ra. Vòng đời của sâu là một năm. Trên một cây có thể bị hàng chục con sâu đục cành và nếu 2 - 3 năm liền bị hại thì cây sẽ chết

- Biện pháp phòng trừ: Tương tự như phòng trừ sâu đục thân.

Rệp sáp (Planococcus citri, Pseudococus sp., Aleurodicus dispersus, Nipaecoccus sp.)

- Đặc điểm: Có nhiều loài rệp sáp gây hại trên các bộ phận cây nhãn. Khi rệp sáp gây hại trên cành lá, chùm quả, nhìn từ xa thấy cành lá, chùm quả nhãn kém tươi và có các đốm trắng. Cắt cả chùm xuống quan sát thấy có nhiều rệp và lớp màu đen như bồ hóng do nấm Capnodium sp. phát triển trên những chất đường mật còn dư trong chất bài tiết của rệp thải ra. Đối tượng rệp sáp này phát sinh mạnh trong điều kiện tán cây um tùm, thời tiết nóng ẩm, chỗ tán cây ít nắng và ánh sáng.  Khi mật độ rệp sáp lớn thì nấm bồ hóng phát sinh càng mạnh, phủ hết lên cả mặt lá và các phần xanh khác, gây hại nặng cho cây nhãn.

- Biện pháp phòng trừ:

+ Thường xuyên kiểm tra, nhận diện triệu chứng và đối tượng gây hại. Nếu nhẹ, rệp chớm xuất hiện, cần dùng kéo sắc cắt bỏ chùm, chẽ quả hoặc bộ phận cành lá đang bị và thu gom đem đốt tiêu hủy nơi xa vườn.

+ Nếu bệnh nặng, ngoài cắt bỏ các bộ phận nhiễm bệnh và thu gom đem đốt tiêu hủy nơi xa vườn còn phải dùng thuốc phun trừ.

Ưu tiên sử dụng các loại thuốc ít ảnh hưởng đến hoa, quả non, an toàn như các loại thuốc có nguồn gốc sinh học như Ema 5EC (dịch chiết từ cây khổ sâm, hoạt chất Matrine), Movento 150OD, Anboom 40EC; Các loại thuốc hóa học có hoạt chất Saponozit 46% + Saponin acid 32% (Sapono), Methidathion (Suprathion 40EC…), Etofenprox (Trebon 10EC)...

Châu Thành