Hiểu về suy thoái đất

Từ suy thoái, bắt nguồn từ tiếng Latin "reduction to a lower rank", có nghĩa là "giảm xuống một cấp bậc thấp hơn" (Blaikie và Brookfield 1987). Do đó, khi đất bị suy thoái, năng suất của đất bị giảm và có thể tiếp tục suy giảm trừ khi có các bước được thực hiện để khôi phục năng suất đã mất và ngăn ngừa tổn thất tiếp theo. Suy thoái đất không được kiểm soát có thể dẫn đến mất gần như toàn bộ khả năng sản xuất của đất đai để tạo ra bất kỳ thứ gì có giá trị cho con người.

Một nghiên cứu chung của FAO, UNEP và UNESCO (FAO 1979) định nghĩa suy thoái đất là một quá trình làm giảm khả năng hiện tại và/hoặc tiềm năng của đất để sản xuất (về số lượng và/hoặc chất lượng) hàng hóa hoặc dịch vụ.

Hình: Đất bị suy thoái (Ảnh Internet)

Nghiên cứu coi suy thoái đất không nhất thiết phải liên tục mà là điều có thể diễn ra trong một khoảng thời gian tương đối ngắn giữa hai trạng thái cân bằng. Ví dụ, việc khai hoang một khu vực rừng rồi liên tục sử dụng đất để trồng ngô độc canh với lượng đầu vào thấp sẽ dẫn đến sự suy giảm nhanh chóng hàm lượng mùn và chất dinh dưỡng trong đất. Nếu xói mòn đất không phá hủy tài nguyên về mặt vật lý, đất được canh tác theo cách này sẽ không đạt được hoặc thậm chí gần đạt đến hàm lượng mùn và chất dinh dưỡng bằng không. Thay vào đó, nó sẽ đạt đến trạng thái cân bằng ở mức thấp, trong đó hàm lượng mùn và chất dinh dưỡng vẫn không đổi và năng suất cây trồng được ổn định ở mức thấp. Nhiều loại đất được sử dụng để sản xuất nông nghiệp với lượng đầu vào thấp ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương được cho là đã đạt đến trạng thái cân bằng ở mức thấp này.

Nghiên cứu của FAO, UNEP và UNESCO (FAO 1979) đã công nhận sáu loại quá trình thoái hóa đất: Xói mòn do nước, xói mòn do gió, ngập úng và dư thừa muối, suy thoái hóa học, suy thoái vật lý, suy thoái sinh học (Một nghiên cứu gần đây hơn nhằm đánh giá tình trạng xói mòn do con người gây ra ở Nam Á và Đông Nam Á (van Lynden 1995) đã tìm cách phân loại các loại suy thoái đất chi tiết hơn, công nhận khoảng 21 loại).

Suy thoái đất làm lợi nhuận canh tác giảm

Suy thoái đất là một thách thức lớn đối với phát triển bền vững và giảm nghèo trên toàn thế giới. Một nghiên cứu ở bốn quốc gia Trung Á: Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan và Uzbekistan các nhà khoa học đã sử dụng phương pháp tiếp cận hàm sản xuất để liên hệ nhiều yếu tố bao gồm chất lượng đất với lợi nhuận của nông dân. Các phát hiện cho thấy suy thoái đất đã xảy ra trong ba thập kỷ trước đã làm giảm lợi nhuận canh tác ròng của các hộ nông dân xuống 4,8 lần trong một mùa vụ so với trường hợp không có suy thoái đất. Suy thoái đất đã làm giảm lợi nhuận nông nghiệp ròng của tất cả các loại hộ nông dân trong khu vực, cả nghèo và giàu.

Làm gì để ngăn ngừa suy thoái đất?

Suy thoái đất sẽ vẫn là vấn đề toàn cầu quan trọng trong thế kỷ 21 do tác động tiêu cực của nó đến năng suất nông nghiệp của năng suất cây trồng, môi trường và ảnh hưởng của nó đến an ninh lương thực và chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, tác động tại chỗ của suy thoái đất đối với năng suất có thể dễ dàng sàng lọc do sử dụng thêm đầu vào và áp dụng công nghệ cải tiến và khiến một số người đặt câu hỏi về tác động tiêu cực của suy thoái đất cực độ. Quy mô tương đối của tổn thất kinh tế do năng suất giảm so với suy thoái môi trường cũng đã tạo ra một cuộc tranh luận. Do đó, đất là nguồn tài nguyên không tái tạo và năng suất của đất sẽ giảm trừ khi các lựa chọn quản lý thích hợp được thực hiện đúng lúc. Các lựa chọn quản lý thích hợp của suy thoái đất để duy trì năng suất cây trồng là kiểm soát chăn thả quá mức, giảm áp lực dân số lên tài nguyên thiên nhiên, sử dụng các nguồn năng lượng hiệu quả, canh tác theo đường đồng mức, tránh canh tác trên các sườn dốc để sản xuất cây trồng, trồng rừng và trồng cây trên sườn đồi và dọc theo các khe núi, tăng độ phì nhiêu của đất bằng cách bổ sung chất hữu cơ, giảm độ nén chặt của các cấu trúc đất và tạo ra các cấu trúc bảo tồn đất và nước để giảm xói mòn đất, mất trầm tích và dòng chảy.

Thị Trâm